Народный мастер Беларуси из Дома ремесел Докшицкого района Виктор Горбачев создает живые картины из дерева и возрождает традиции народной механической деревянной игрушки

У “Горадзе майстроў” на “Славянскім базары ў Віцебску”.

Народны майстар Беларусі з Докшыцкага раённага Дома рамёстваў Віктар Гарбачоў стварае жывыя карціны з дрэва і адраджае традыцыі народнай механічнай драўлянай цацкі.

ЭКСКЛЮЗІЎ З БЕЛАРУСІ

У “Горадзе майстроў” на “Славянскім базары ў Віцебску” давялося назіраць кранальную карціну. Аўтар разьбяных драўляных пано гутарыў з пакупніцай-расіянкай. Жанчына паказвала яму фота ў тэлефоне і гаварыла з захапленнем: “Вось як ваша праца выглядае ў нашым інтэр’еры! Прыгажосць, слоў няма! І госці заўсёды любуюцца і пытаюцца, дзе гэта мы такі эксклюзіў адхапілі. Адказваем: у Беларусі! Прыехалі да вас зноў — па другое пано. Упэўнены, яно будзе не апошнім набыткам”.

Так, прадметы, зробленыя рукамі айчынных майстроў, запатрабаваныя! А сапраўдных шэдэўраў у Віктара Гарбачова амаль за паўстагоддзя, якія ён прысвяціў творчасці, — мноства.

УМЕЛЫЯ РУКІ!

— Я родам з Магілёва, — распавядае Віктар Іванавіч. — У дзяцінстве найлепшай забавай для мяне было маляванне. Пайшоў у мастацкую студыю пры Палацы піянераў. А там — урокі жывапісу, гурток “Умелыя рукі”. Кіраўнікі ведалі, чым дзяцей зацікавіць! Памятаю: лета, на рэчку б схадзіць, а мы, хлапчукі, у двары сядзім, выпілоўваем лобзікам нешта — выстава ж хутка, рыхтуемся!

Сямікласніку Віктару кіраўніцтва роднай сярэдняй школы даверыла намаляваць вялікі партрэт Сяргея Кірава, чыё імя насіла ўстанова. Падабенства атрымалася фатаграфічным, працу павесілі ў холе, дзе яна знаходзілася доўгі час.

Пасля заканчэння васьмі класаў хлопец паступіў на прамыслова-грамадзянскае будаўніцтва ў мясцовы тэхнікум. Паспяхова вучыўся і шмат маляваў — газеты, плакаты ды іншае. А яшчэ — сур’ёзна захапіўся спортам і атрымаў званне кандыдата ў майстры па лёгкай атлетыцы.

Важным этапам жыцця для маладога чалавека стала служба ў арміі. Засвойваў артылерыйскую справу, а паралельна працягваў займацца творчасцю. З ёй потым і вырашыў звязаць будучыню — паступіў на мастацка-графічны факультэт Віцебскага педагагічнага інстытута імя С.М. Кірава.

Студэнцкія гады Віктар Іванавіч успамінае з цеплынёй і падзякай: было цікава, шмат чаму навучыўся. Напрыклад, адзін са спецпрадметаў — разьба па дрэве — паклаў пачатак новаму сур’ёзнаму кірунку дзейнасці. Дыплом жа творца абараняў па мастацкім метале. Што тут скажаш, майстар на ўсе рукі!

А яшчэ малады чалавек, будучы другакурснікам, узяў шлюб са студэнткай таго ж інстытута. Летась яны з Вольгай Мікалаеўнай адзначылі 45-годдзе сумеснага жыцця. Жонка захапляецца лапікавым шыццём, робіць аплікацыі з тканіны і прыродных матэрыялаў, сувеніры. Такі вось цудоўны склаўся не толькі сямейны, але і творчы саюз.

“КОНІК НА КОЛЦАХ — ГЭТА НЕ МАЁ”

У 1993-м Віктар Гарбачоў стаў першым дырэктарам раённага Дома рамёстваў у Докшыцах (у гэты горад пераехаў з сям’ёй). Згадвае:

— Пачыналі з нуля. Сабраў калектыў, укамплектаваў установу станкамі, абсталяваннем, наладзіў працэс. Давялося папрацаваць і ў іншых сферах: рэстаўраваў роспісы ў касцёле, узначальваў брыгаду разьбяроў у Маскве. Вялікую частку жыцця, чвэрць стагоддзя, пры- свяціў алейнаму жывапісу. Было шмат выстаў — у Віцебску, Мінску, расійскай сталіцы.

Цяпер умелец зноў у родным Доме рамёстваў. Віктар Іванавіч — майстар-метадыст па разьбе па дрэве. Пра любімы матэрыял расказвае з задавальненнем — дае карысныя парады пачаткоўцам:

— Працаваць з дрэвам можна толькі пасля таго, як дошкі добра прасохнуць: трэба, каб яны месяцы тры-чатыры паляжалі ў цені. Калі выражаш карціну з вільготнай сыравіны, то падчас эксплуатацыі твор парвецца проста на сцяне.

Для рам варта выкарыстоўваць сасну: у яе тэкстура прыгожая. А вось для пано лепш браць ліставыя пароды — ліпу, асіну, бярозу: у іх пласты не вельмі ярка выяўлены і такая драўніна святлейшая, больш раўнамерная, на ёй бачны аб’ём.

Асноўны кірунак цяперашняй дзейнасці Віктара Гарбачова — жанравае пано. Адмысловец не забывае, аднак, і пра цацкі (вельмі незвычайныя, дарэчы). Як кажа майстар, яму не цікавы конік на колцах: у любой працы для Віктара Іванавіча важны сюжэт. А такія эпізоды жыццё шчодра падкідвае, трэба толькі глядзець па баках. Крыху фантазіі — і сцэнка склалася.

Разьбяр нярэдка звяртаецца да гісторыі і праз свае творы знаёміць з побытам, традыцыямі нашых продкаў. Напрыклад, паглядзіш на кампазіцыю “Млынар” — і адразу ўзнікне думка пра нялёгкую сялянскую долю: вось калёсы, гружаныя мяшкамі са збожжам, адзін — на плячах вяскоўца, вялізны, да зямлі прыціскае. Але руплівец не наракае, цягне — лёс такі…

На конкурсе мастацкай апрацоўкі дрэва ў межах “Славянскага базару ў Віцебску” докшыцкі рамеснік аднойчы заваяваў галоўную ўзнагароду за хатку Бабы Ягі. З-пад яго ўмелых рук не проста механіч- ная цацка выйшла — казка ажыла! Хацінка, як і належыць, на курыных ножках. Каля лесвіцы — рыдлёўка з надпісам: “Для гасцей”. Рыпучыя дзверы адчыняюцца, і выязджае згорбленая гаспадыня з памялом. Ну, Піліпка, сцеражыся! Хаця, можа, у беларускага майстра падступная гераіня народных казак падабрэла? Вунь якая акуратная стала — нават сушыць бялізну на вяровачцы. Людзі ж мяняюцца — мабыць, і Ягуся ўжо іншая?..

Цяпер майстар шчыруе над серыяй пано з анёламі. Як звычайна, пачаў з замалёвак — адну з іх якраз дарабляў на працягу нашай гутаркі. Пройдзе крыху часу — і новыя працы стануць эксклюзіўным упрыгожаннем інтэр’ера. А можа, гэтыя істоты будуць нечымі асабістымі абаронцамі…

Святлана ЧЭКАЛАВА. Фота аўтара і з архіва героя